Soomaalaay Maxaa Asaaggeen Naga Reebay?
Tusmada 1-aad: Dawladnimada iyo Waddaninimada
Waa tusmadii 1aad ee Radio Daljir oo aan ku eegayno dib-u-dhaca dabadheeraady, ragaadiyeyna
dadka iyo dalka Soomaaliyeed. Tusmo kasta waxaan isku weydiin doonaa su’aalo taabta
damiirka qofka Soomaaliga ah, ku dhiiriya in uu la dagaalamo liidnimada u diidda in uu asaagii
kula tartamo, oo naftiisa, dadkiisa iyo dalkiisana horumar u horseedo.
Tusmadaan 1aad waxaan isku weydiinaynaa su’aasha ah: Qofka Soomaaliga ee cimrigiisa
sanadahaan danbe celcelis ahaan lagu qiyaasi karo 65 jir, maxaa u diida in uu noqdo waddani,
dadkiisa iyo dalkiisa daacad u ah, dadkiisa iyo dalkiisa jecel, arooryo kastana ku dhiirada in uu
dadkiisa iyo dalkiisa taako, hal tallaabo, laba tallaabo, ama hal fikir oo horumar horseeda ku
biiriyo, ama ugu yaraan dib-u-dhaca dadka iyo dalka ragaadiyey uu hal taako yareeyo?
Aan dib yara ugu noqono oo xusno in cimriga qofka Soomaaliga ah celcelis ahaan lagu qiyaaso
65 sano, laakiin aan weli si cilmiyaysan loo hubin, bal se la filan karo. Aan cimrigaas 17 ka mid
ah celcelis ahaan u deyno koritaan iyo barasho dariiqyada noocyo iyo faracyo badan ee dhallinta
Soomaaliyeed dhabbaha u taagan. Qiyaas ahaan cimriga soo haray oo faa’iido ama khasaare
wadeen ahi waa 48 sano. Haddaba qofka Soomaaliga ah maxaa talo u ah 48aas sano ee naf, dad,
iyo dal wada sugayaan?
Talooyinku waa badanyihiin waana u soo laaban doonaa, talooyin kale oo badan ayana waxaan
ka sugaynaa shacabka Soomaaliyeed, laakiin aan marka hore farta ku fiiqno qaybaha bulshada ee
laga sugayo in ay dadka Soomaaliyeed dhabbaha saxda ah ku dareeriyaan. Aan ugu horrayn farta
ku fiiqno maamulka dawladda iyo dawladnimada.
Dalka Soomaaliya maanta waa Federal, maamul kastana waa hoos-ka-soo-dhis, laakiin
xaqiiqooyin jira awgood oo ay ka mid yihiin wadaniyad-la’aan, aqoon la’aan, khibrad la’aan,
maamul-aqoon-la’aan, taloxumo, aamin-darro, qabyaalad doqonoowday, isqadarin-la’aan, iyo
aniga-oo-kaliya-iyo-intaan-wato, ayaa maanta culayska ugu weyn ee badbaadinta dadka iyo
dalku wuxuu dhabarka u saarayaa maamul-goboleedyada xubnaha ka ah Dawladda Federaalka.
Hadaba waa maxay waajibaadka ugu muhiimsan ee saaran Maamullada Dawladda, sida kan
Dawladda Puntland, Somaliland, Jubbaland, Koonfur-Galbeed, iyo kuwa soo askunmaya oo
Gobolada Dhexe qayb ka yihiin, kuwaa oo dhammaan shacabka Soomaaliyeed meel ay
joogaanba hamuun ba’an u qabaan in ay ku sifoobaan maamul hufan oo shacabka matala, matali
kara, matali doona, danahooda guud u istaaga, kana fogaada dano gaar u ah hoggaamiyayaasha
Dawladda iyo kuwa dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka?
Haddaan tusaalayaal kooban ka bixino, maamul dawladeed isku daya in uu dhammaystiro
astaamaha dawladnimo waxaa laga rabaa:
1. Amni sugan oo la isku hallayn karo, cadawga gudaha iyo kan dibaddana diyaar u ah in uu
gacan bir ah ku qabto
2. Canshuur xeerin. Sida maamulka dawladda looga dhawrayo amni sugan oo la isku
halleyn karo, ayaa isla markaasna dawladda laga sugayaa in ay xeeriso nidaam canshuur
bixin, isla markaasna ay meel-mariso nidaamka canshuur bixinta ee la xeeriyey
3. Maamul wanaag, garsoor xaqsoor ah, iyo shacabka oo la baro maamulka, si loo balaariyo
maamulka, loona gaarsiiyo gobol iyo degmo kasta
La soco asbuuca danbe iyo Tusmada 2aad ee Radio Daljir …
XASUUSIN: Fadlan ka qaybqaado barnaamijyada “Soomaalaay maxaa Asaageen naga
Reebay” oo nala qaybso fikirkaaga iyo qoraaladaadaba, kuna soo hagaaji:
[email protected] | [email protected]
U dhaaf Halcelis