Marka saxaafaddu dhoofka iyo soo noqoshada xiisayso, maxaa diidaya in madaxduna dhoofka iyo soo noqoshada badiyaan? Maxaa diidaya in dadku dhoofka falsafadeeyaan oo sabata hebel u dhoofay ama u soo noqday baraha bulshada iyo meelaha ay ku caweeyaan ku qaadaadhigaan? Weriyaha ku cusub warbaahintu wuxuu ku hanaqaadayaa iyadoo dhoofka aad looga sheekeeyo markaasuu, si uu u daboolo baahida uu is leeyahay bulshadaa abuurtay, doondoonayaa ereyo cusub oo aan micne lahayn oo ‘qaamuuska dhoofka’ uu ku soo kordhiyo.
Waan hubaa in jihaynta iyo qurxinta wacyiga bulshadu faa’iido dhaqaale iyo mid sumcadeed u soo jiidayo warbaahinta. Barnaamijyada mugga iyo micnaha leh oo la samayn karo oo weliba daawadayaal soo jiidan kara waxaa ka mid ah:
1. Barnaamij dadka bara dhulkooda hooyo oo weriyuhu aanu kaamero uun isagoo la ordaya tuulo ka dul dhicin ee uu tilmaansado degaan sida degmo ama tuulo ama buur ama meel kale oo caan ah. Markaa uu sii diyaariyo taariikh iyo sheekooyin wixii halkaas laga sheegay, oo isagoo intaas ku hubaysan uu ballansado dadka aqoonta u leh degaankaas oo waraysiyo ka qaado. Markaa si wanaagsan u soo qaado sawirada uu ku iidaami lahaa sheekada cilmiyaysan ee u diyaariyey. Waxaa barnaamijkaas loo samayn karaa qayb (version) gaaban oo lagu daboolo kala guurka barnaamijyada iyo mid dhammaystiran oo waqti buuxa la siiyo.
2. Barnaamij eega dhaqaalaha iyo waxsoosaarka. Beeraleyda ayaa loogu tegayaa beerahooda oo taariikho, erey-bixin, hawl, siday xilliyada ugu adeegsadaan beeraha iyo siday dhulka lahaanshishiisa u maamushaan. Sidee u kaydsan jireen dalagga ama uga difaacan jireen beeraha aafooyinka ka baab’ín kara? Maxay ku kala duwan yihiin dhaqanka, qalabka iyo dalagyada ay beeraan beeraleyda Qoryooley, Boorame iyo Xuddur? Ma jiraan meelo aan laga fileyn beero oo dadku wax ka beertaan? Kalluumaysatada iyo xoolo dhaqatada ayaa iyagana sidaas loogu tegi karaa.
3. Barnaamij eegaya sidii cilmiga loo raadsan jirey gumeysiga ka hor iyo intaan aqoonta habaysan ee iskuuladu iman. Waxaa la waraysan karaa dadkii soo gaarey sidii xertu diinta u raacan jireen, dhaqankoodii iyo erey-bixintii ay adeegsan jireen, siday ay nolosha iyo waxbarashada isugu wadi jireen. Muqdisho, Baardheere iyo meelo badan oo ka mid ah Kililka shanaad ayaa hawshaas laga soo bilaabi karaa.
4. Barnaamij eega xanuunnadii dadku ku le’an jireen oo degaan dhan intay ku dhacaan lagu baabi’i jirey. Waxaa jira meelo badan oo laga sheego beelo dhammaaday oo xanuun ku rogamday. Waxaa taas la raacin karaa sidii xanuunada loola tacaali jirey oo la isu daaweyn jirey, magacyadii xanuunada iyo daawooyinkooda. Sidoo kale, dhibaatooyinkii kale sida duufaanihii iyo daadadkii iyagana lagu dhammaan jirey. Waxaa kaloo si taxaddar leh loogu dari karaa colaadihii iyadoon magacyo reero ama degaan aan la sheegayn laakiin dhibka ay colaaduhu abuuri jireen xoogga la saarayo.
5. Markii colaaddii sokeeye dhacday 90aadkii, waxaa samaymay ama sii weynaaday degmooyin cusub, sidee dadku u hormariyeen noloshooda oo u sahladeen in degaanka ay ku guureen ay ka helaan adeegyada ay u baahan yihiin. Waxa la helayaa dad masuuliyad ama derejooyin cilmi ah lahaa oo hadda deggen tuulooyin ama meelo miyi ah oo si fiican ula qabsaday.
6. Sidee loo xallin jirey mushkiladaha dhex mara qoysaska ama beelaha? Yaa lahaa go’aanka? Sidee loo daajin jirey xoolaha oo waqtiyada kala duwan loogu heshiin jirey daaqa aan badnayn iyo biyaha? Xeerarkii kale ee jirey iyo waxay taariikh reebeen maxaa hadda laga hayaa? Ma jiraan qoraallo laga sameeyey oo hadda la xigan karo?
7. Safarradii Soomaalidu ku tegi jireen dhulalka fogfog maxaa laga keeni jirey. Sidee lagu tegi jirey? Ma jiraan dad hadda nool oo safarro dhaadheer ku tegey dhul fog oo ka sheekayn kara sida noloshu ahayd. Martida safarka ah sidee Soomaalidu u soori jireen? Gaadiidka la raran jirey muxuu ahaa sideese loo xannanayn jirey?
8. Badmaaxyadii Cadan Ingiriisku ka kaxaystay sidee ugu noolaayeen Cadan? Sidee u raaceen maraakiibtii Ingiriiska? Maxay kala kulmi jireen dhulkii iyo dadkii kiu cusbaa ee aanay horay u aqoon? Hadday jiraan rag weli nool ama ilmahoodii la heli karo oo aduunka dacaladiisa laga soo waraysan karo waxay iyaduna leedahay xiisie gaar ah. Dadka kale ee qurbaha u guuray iyo noloshooda ayaa iaydana tan lagu dari karaa.
9. Markii magaalooyinka lagu soo batay oo ilaa qarni hadda ku dhaw, maxay ahaayeen waxyaabihii ku cusbaa nolosha oo reer miyigu la yaabeen, ku farxeen, ka naxeen ama diidi jireen inay cunaan ama qaataan? Barnaamijkan waxaa laga samayn karaa googoos dhawr daqiiqo ah oo marba sheeko yar oo qof qabsatay lagu soo bandhigi karo.
Waan hubaa in intan ka fiican inay soo xuli karaan qolyaaha warbaahinta ku cilmiga leh oo ay markaas noo samayn karaan wax qiime fiican leh oo dadku ku sheekaystaan.
WQ Cabdulqaadir Diiriye |Email-[email protected]
FAALLOOYIN & FALCELIN