Pamela Dar, SWEDEN: “Soomaalidu inta badan ma raadiyaan xogaha kaga maqan dowladda, halka taas bedelkeed ay xogaha gudahooda ah aad u raadiyaan, xogahaas ay aadka u raadiyaanna inta badan waxay noqdaan waxyaabo aan markaas noloshooda muhiim u ahayn, taasina waa dhibaato haysata Soomaalida”
Dunida waxaa ka istaagay sakhmi daran, waa xanuun uu keenay fayrus aan daawo lahayn, sida hargabka qofka u qabanaya, kadibna waxyeelo gaarsiisan heer dhimasho keenaya, talaabooyinka ugu haboon ee dunidu u qaaday sidii xanuunkaan looga hor tegi karo ayaa noqotay in la xakameeyo isu imaatinka dadka, iyadoo takhaatiirtu noqodeen isha ugu muhiimsan ee laga qaadanayo talada.
Soomaalidu markii cudurku soo baxay, waxay bilaaben hadallo badan oo mid xaqiiqda ku qotoma uusan jirin, qaar ayaa yiri; cudurkaan dadka aan Islaamka ahayn ayaa loo soo diray oo inaga ina dili maayo, kuwo kale waxay sheegeen in wadamada cimilada kulul leh uusan wax weyn u dhimayn, qayb waxay yiraahdeen dadka khamirga iyo hilibka doofaarka cuna ayaa uu halis ku yahay oo inaga dhib badan inoo geysan maayo, waxaan oo dhamina waa uun hadal aan cilmi ku dhisnayn, waxayse xaqiiqda ah in cudurku qof kasta dilayo Soomaalidu ogaadeen markii tobanaan qof ay cudurka ugu geeriyoodeen wadamada Sweden, Ingiriiska iyo wadamo kale, iyadoo dadka Soomaaliyeed ee xanuunka u dhintay ay ugu danbeeyeen AHUN raysal wasaariihii hore ee Soomaaliya Nuur Cade.
Si dunidu uga hortagto cudurkaan waxay dadka amartay in lakala fogaado, bulshada Soomaalidu dhaqan ahaan waa kuwo u nool qoysas balaaran oo bulsho badan ay guriga kuwada nool yihiin, waxay jecel yihiin isu imaatinka, tanoo ah badhadhaaha cudurka, marka halkaan la fiiriyo waxay tahay qayb cadaynaysa in khatarta cudurka ee Soomaalida dhexdeeda uu sareeyo, iyadoo ay wadamada cudurku ka jiro ee Soomaalidu ku nooshahay durba laga dareemayo tiro badan oo Soomaali cudurku soo ritay marka loo eego bulshooyinka kale ee wadamada kula nool.
Siday sheegayso xarunta dhexe ee caalamiga ah ee la socoshada qulqulatooyinka ka dhasha xagjirnimada ee loo soo gaabiyo (ICSVE) ee ku taal magaalada Stolchom – Sweden, tirada dadka reer Sweden oo ah 10.12 milyan (tirakoobkii 2018) ay Soomaalida ka tahay 0.69%, haddana tirada Soomaalida bukaanada cudurka soo ritay ayaa ka ah tirada guud ee dadka reer Sweden 60%. Arrintaan ayaana hay’addani u sababaysay Soomaalida oo aan u qaadan siday ahayd awaamiirtii dowladda ay bixinaysay ee ku aadanayd xakamaynta cudurka, waxayna wadeen kulamadoodii.
Pamela Dar oo ah macalimad dhigta arrimaha nabadda iyo yaraynta qul qulatooyinka, kana ah bare jaamacadda Upsala University ee wadanka Sweden oo xarunta dhaqanka Awjama ee Nairobi nagu soo booqatay shalay oo taariikhdu ahayd 3 Abriil 2020, waxay ii sheegtay in dhaqan ahaan bulshada reer Sweden yihiin dad aad ugu xiran fariimaha dawladda, tix geliyana saraakiishooda maamulka, dhaqan ahaanna yihiin kuwo keli noolaanshaha jecel, taas waxaa ka soo horjeeda siday qoysaska Soomaaliyeed ee Sweden degani u nool yihiin oo ah dad jecel kulamada haddii ay muhiim yihiin iyo haddii kaleba.
“Waxaan xiriir la leeyahay qoysaska Soomaalida, carruurtooda iyo goobahay wax ka bartaan, qoysaska Soomaalidu inta badan ma raadiyaan xogaha kaga maqan dowladda, halka taas bedelkeed ay xogaha gudahooda ah aad u raadiyaan, xogahaas ay aadka u raadiyaanna inta badan waxay noqdaan waxyaabo aan markaas noloshooda muhiim u ahayn, taasina waa dhibaato haysata Soomaalida” ayey tiri Pamela.
Dhaqankaas laga sheegayo Soomaalida Sweden wuxuu ka jiraa xaafadda Eastleigh oo ku taal Nairobi, ahna goob Soomaalidu inta badan degan tahay, waxay u egtahay Soomaalida xaafaddaan ku nooli in khatarta cudurka ay dhayal sanayso, waxay si caadi ah u fadhiyaan maqaaxiyaha iyo goobo ay aad ugu urursan yihiin, halkii ay ka hadli lahaayeen khatarta cudurka, waxay ka hadlayaan goobaha kale ee dunida ee cudurku saameeyey, waxayna u egyihiin inay iyagu ku nool yihiin duni kale oo aysan ka jirin khatarta cudurku, iyadoona Eastligh tahay goob aad u dad badan, haddii cudurku ku soo faafo uu si sahlan u geysan karo waxyeelo balaaran, walaaca sidaan ahi wuxuu sii kordhay shalay markii 11 qof oo wasaaradda caafimaadka Kenya sheegtay in cudurka laga helay mid ka mid ahi noqoday Soomaali, waxaana hubaal ah qofka Soomaaliga ah ee xanuunku ku dhaca in ay jiraan tobanaan qof oo kale oo bulsho ahaan ugu xiran oo markuu bukoodaba si sahlan uu ugu daaranayo.
Bulshada Soomaalida ee Eastleigh, inta badan kuma xirna wararka gudaha ee ka imanaya dawladda, si la mid ah kuwo melaha kale ku sugan wa ay inta badan ku mashquulsan yihiin arrimaha iyaga dhexdooda ah, taasina waa arrin kale oo sii adkaynaysa in Soomaalidu si hagaagsan uga gaashaamato khatarta xanuunkaan.
Dhibaatada kale waa Soomaalida oo aan aamin ku qabin wararka ka soo baxa dowladaha, arrintaani waa mid u baahan cilmi baaris lagu sameeyo, waxaadse arkaysaa marka laba qof oo Soomaali ahi wax is weydiiso, haddaad la wadaagto fariinta caafimaad ee dawladda Kenya ka soo baxday ee ku aadan cudurka, jawaab fudud ayuu qofkii Soomaaliga ahaa kuu soo celinayaa, ereyadad maqlaysaa waxaa ka mid ah “waa beentood, dhaqaale ayey ku raadsanayaan iyo waxaasi waxba kama jiraan”, tanoo ah dhibaato kale oo ah iska dhega tir cudurka ah.
Arrintaan aad kala kulmayso Soomaalida Nairobi ku nool ee ay isaga dhega tirayaan fariimaha dawladda, waxay kaloo haysataa wasaaradda caafimaadka ee Soomaaliya, waxaanan daliil u soo qaadan karaynaa markii wasiiradda caafimaadka Soomaaliya ku dhawaaqday in la helay labadii kiis ee ugu horeeyey ee xanuunka, waxaa jiray jawaabo aad u kul kulul oo ka soo yeerayey dadka qaarkii, iyadoo qofkastaa siduu dawladda u arko arrinta u fasiranayey, dad waxay dhaheen anagaa la hadallay mid ka mid ah labada qof ee cudurka lagu sheegay, oo waxba ma qabo, meelna ima xanuunin ayuu yiri. Warkaas oo marka loo eego anshaxa maan fayoobida noqonaya la yaab, laakiin dadka qaar ayaa hadalka saraakiisha caafimaadka beeninaya oo rumaynaya kuwa aan wax baaris ah samayn, aqoon caafimaadna aan ehel u ahayn, waana dhaqan kale oo aan leenahay oo isaga indho tirayno khatarta cudurka.
Gunanadkii, Soomaalida meel kastooy joogto waxaa muhiim u ah wakhtigaan inay dib u dersaan habkay u helayaan xogaha muhiimka u ah noloshooda wakhtigaan xaasaasiga ah ee dunidu ay ku jirto wareerka ka dhashay xanuunka Covid19. Alle ayaan rumaysannahay wixii uu qadaro way dhacayaan, inse maamul, culimo iyo bulshoba la qaato talooyinka saraakiisha caafimaadka ayaa ah talada ugu hagaagsan ee hadda u ah xal lagu xakayn karo cudurka.
Qore: Maxamed Xasan Cirro | Email: [email protected]
FAALLOOYIN & FALCELIN